Dòng sông chọn lựa – Tamar Lê
Hồi xưa khi còn bé, sống ở miền Trung, mỗi lần các đoàn cải lương từ Saigon ra miền Trung trình diễn, thì me tôi cũng phải đi xem cho được, dù nhà rất nghèo; và mỗi lần me tôi đi xem, thì thế nào cũng mang tôi theo… và từ đó tôi bắt đầu mê cải lương.
Tuồng cải lương mà tôi không bao giờ quên được là ‘Khi Hoa Anh Đào Nở’ của Hà Triều – Hoa Phượng, do Đoàn Hát Kim Chung trình diễn… Khi xem, tôi vừa vui vừa khóc, vui là vì Tô Điền Sơn (Thành Được) giết được tên cướp trước chùa mình đang tu để cứu cô gái, và khóc vì thấy Tô Điền Sơn bị đau khổ vì sự xung đột giữa tình yêu đôi lứa và sự cống hiến đời mình cho Phật, giữa đạo và đời.
Thật ra, tác giả Hà Triều – Hoa Phượng muốn nói lên cái bi kịch của cuộc đời mà Tô Điền Sơn và ai trong chúng ta thường gặp phải: Tự do và sự chọn lựa. Sự lưa chọn khó hơn khi xẩy ra sự tranh chấp (conflict) giữa hai nguyên tắc đối nghịch, khi ‘cửa chùa đã khép kín rồi, nàng về xây lại cuộc đời dở dang.’
Nhưng đó là ‘cải lương’, hay trong những phim tình cảm Đại Hàn, và trong thực tế thì sao? Ở quê hương mình, con gái rất bấp bênh trong sự chọn lựa người yêu và hôn nhân, vì nhiều áp lực:
“Bước qua dòng sông hỏi từng con sóng
Đời người con gái không muốn yêu ai được không” (Thái Thịnh)
Trong thời đại mới có nhiều lần cho tình nhân được chọn lựa, như mua nhà sắp áo quần vậy. Có người may măy mắn …. chọn là đúng ngay, không còn van ngắn thở dài:
“Nếu bây giờ được chọn lựa một lần nữa
Thì chắc có lẽ vẫn yêu anh như ngày xưa
Nếu bây giờ được chọn lựa điều em ước mơ
Thì em tin em vẫn mơ như em từng mơ” (Thái Thịnh)
Cuộc đời là một dòng sông đầy chọn lựa. Thật vậy, “Life presents many choices, the choices we make determine our future.” (Catherine Pulsifer), (tạm dịch, đời mang đến nhiều chọn lựa, và điều ta chọn lựa quyết định hướng đi đời mình.)
Tôi còn nhớ câu nói nữa đùa nữa thật của thầy Trần Bích Lan (thi sĩ Nguyên Sa) trong giờ dạy Tâm Lý Học ngày xưa: “Sự lựa chọn hay nhất là không có sự lựa chọn.”
Satre thì đi thêm một bước nữa: “We’re ‘thrown’ into existence, become aware of ourselves, and have to make choices. Even deciding not to choose is a choice.”